Vision Care
Voor oogzorgprofessionals
terug
Vision Care
aanbevolen zoekopdrachten
populaire zoekopdrachten
Gezondheid + Bescherming

Glaucoom – alles wat u moet weten over de op één na belangrijkste oorzaak van blindheid

Glaucoom is een serieuze oogziekte die de oogdruk beïnvloedt.
14 maart 2019
  • Glaucoom – alles wat u moet weten over de op één na belangrijkste oorzaak van blindheid

Glaucoom is wereldwijd de op één na meest voorkomende oorzaak van blindheid1. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geeft aan dat ongeveer 4,5 miljoen mensen wereldwijd blind zijn door glaucoom. Dit aantal zal naar verwachting in 2020 tot 11,2 miljoen stijgen. Dat is een toename van 149 % — 6,7 miljoen extra personen lopen mogelijk het risico om hun zicht te verliezen aan deze niet merkbare ziekte, ze hebben namelijk geen idee dat het gaande is.2 BETER ZIEN vertelt u wat u moet weten over deze oogziekte, oogdruk en de oorzaken, risicofactoren, screeningmethodes en de behandeling van glaucoom.

Wat is glaucoom?

Glaucoom is een complexe ziekte in vele vormen, wat kort samengevat kan worden als schade aan de zenuw die het oog in verbinding stelt met de hersenen (genaamde de optische zenuw), voornamelijk door oogdruk (intraoculaire druk), wat invloed heeft op het gezichtsveld en de gezichtsscherpte. Het risico dat u glaucoom krijgt is zes keer zo hoog als u 60 jaar of ouder bent.

Om beter te kunnen begrijpen hoe de optische zenuw beschadigd raakt, is het belangrijk om te weten hoe het oog werkt:

Het ciliaire lichaam produceert een heldere, waterachtige vloeistof (genaamd kamervocht) in de voorste oogkamer. Deze biedt voeding aan de verschillende delen van het oog, waaronder de ooglens, het hoornvlies en de oculaire weefsels. Deze vloeistof wordt vervolgens afgevoerd door middel van een sponsachtig netwerk, genaamd het trabeculair netwerk, wat via het kanaal van Schlemm het oog verlaat en de bloedvaten inloopt.

Glaucoom heeft doorgaans invloed op het kanaal van Schlemm of het trabeculair netwerk, wat betekent dat het kamervocht het oog niet op de normale wijze kan verlaten. U zou het kunnen vergelijken met een cementdam met een geblokkeerde overloop – als er continu water ingepompt wordt wat niet afgevoerd kan worden, zal de druk toe blijven nemen, totdat de damwand uiteindelijk barst. Wanneer het kanaal van Schlemm of het trabeculair netwerk geblokkeerd is, zal er op vergelijkbare wijze een opbouw van kamervocht ontstaan, waardoor de oogdruk toeneemt, vervolgens de optische zenuw beschadigd raakt en uw zicht negatief beïnvloed wordt.  

Gezond oog

Gezond oog

Oog met glaucoom: Oogdruk bouwt op en beschadigt de oogzenuw.

Oog met glaucoom: Oogdruk bouwt op en beschadigt de oogzenuw.

Ontwikkeling van glaucoom

Er zijn twee categorieën glaucoom, gesloten kamerhoek en open kamerhoek glaucoom. Beide categorieën worden bepaald door de positie van de ooglens en iris ten opzichte van het trabeculair netwerk3, dat bepaalt hoe het kamervocht wordt afgevoerd uit het oog (of niet).

  • Bij gesloten kamerhoek glaucoom, is de hoek tussen de iris en het hoornvlies ofwel vernauwd of geblokkeerd, of het trabeculair netwerk is beschadigd, wat voor een opbouw van kamervocht en een plotselinge toename in oogdruk zorgt. Dit leidt tot ernstige oogpijn en wordt behandeld als een medisch spoedgeval dat meteen moet worden behandeld om blindheid te voorkomen.

    Bij primair gesloten kamerhoek glaucoom, is er geen identificeerbare oorzaak voor de toegenomen oogdruk en kan het ontstaan door de natuurlijke structuur van het oog. Als er een secundaire oorzaak is, zoals een onderliggende aandoening, letsel, ontsteking of diabetes mellitus waardoor de plotselinge toename in oogdruk wordt veroorzaakt, hebben we het over secundaire gesloten kamerhoek glaucoom.

  • Bij open kamerhoek glaucoom, is de afvoerhoek tussen de iris en het hoornvlies breed en open, maar is er een langzame blokkering van de afvoerkanalen. De vloeistof (kamervloeistof) beweegt zich te langzaam door het trabeculair netwerk heen om het goed af te voeren. Hierdoor ontstaat er geleidelijk een toename in oogdruk waardoor de oogzenuw beschadigd raakt op een manier die tot blindheid kan leiden. De symptomen worden vaak niet meteen of überhaupt niet waargenomen.

    Open kamerhoek glaucoom is de meest voorkomende vorm van dit type oogziekte en staat voor minstens 90% van alle glaucoom-aandoeningen, volgens de  Glaucoma Research Foundation.  

    Net als bij gesloten-kamerhoek glaucoom kan er binnen de open hoek versie van de ziekte onderscheid gemaakt worden tussen primaire en secundaire categorieën:

    Primair open kamerhoek glaucoom (POAG)

    Deze categorie omvat vormen van glaucoom waarbij er een langzaam opgebouwde blokkering ontstaat. Er is geen secundaire oorzaak van deze blokkering welke duidelijk geïdentificeerd kan worden.

    POAG-risicofactoren zijn:

    • Toegenomen oogdruk
    • Leeftijd (60+)
    • Genetische factoren zoals een voorgeschiedenis met glaucoom in de familie
    • Etniciteit – mensen van Spaanse en Afrikaanse afkomst hebben een groter risico om POAG te ontwikkelen4
    • Mensen met bijziendheid (myopie) lopen een groter risico om POAG te ontwikkelen5
    • Diabetes Mellitus
    • Chronisch gebruik van bepaalde geneesmiddelen
    • Slaapapneu

    Secundair open kamerhoek glaucoom (SOAG)

    Binnen deze categorie heeft de langzame blokkering van de afvoerkanalen een directe oorzaak.

    Secundaire factoren die kunnen leiden tot SOAG zijn:

    • Operatie
    • Trauma
    • Gebruik van medicatie zoals cortisone
    • Erfelijke factoren die al voor of bij de geboorte aanwezig zijn
    • Aandoeningen zoals pseudoexfoliatie (een abnormale opbouw van eiwitten in de oogstructuren) en pigmentdispersie syndroom (wat leidt tot pigment glaucoom)
    • Ontstekingsziekten van het oog (uveïtis)
    • Een mechanische blokkering die veroorzaakt is door een toename in de lensdikte (phacomorf glaucoom)
normaal zicht
zicht aangedaan door glaucoom
Normaal zicht (links) versus zicht aangedaan door glaucoom (rechts)

Welke invloed heeft glaucoom op uw zicht?

Naast een plotselinge toename in oogdruk en de extreme pijn die ervaren wordt bij de gesloten kamerhoek vorm, wordt glaucoom vaak pas opgemerkt als de oogzenuw en het netvlies reeds beschadigd zijn. Patiënten die leiden aan glaucoom hebben vrijwel nooit visuele symptomen tijdens de eerste fase van de ziekte.6

Glaucoom beïnvloedt het perifere (zij)zicht en andere opmerkbare symptomen omvatten tunnelvisie, een kleiner gezichtsveld, gekleurde ringen wanneer er recht in felle lichtbronnen gekeken wordt en een algeheel verlies aan gezichtsscherpte en contrastperceptie. Soms verdwijnen ook delen van het gezichtsveld. Het kan één of beide ogen beïnvloeden en als het niet behandeld wordt, kan er volledige blindheid optreden.

Glaucoom kan beschreven worden als een stille ziekte: zelfs als het zicht beïnvloed wordt zorgen de hersenen er voor dat er, waar mogelijk, gecompenseerd wordt voor de veranderende omstandigheden en zal de ontbrekende informatie aangevuld worden. Hierdoor heeft de getroffene in de eerste fase geen besef van de symptomen.

Glaucoompreventie

Glaucoom kan niet voorkomen worden, maar als u goed omgaat met de risicofactoren die met deze oogziekte geassocieerd worden, kan blindheid voorkomen worden.

Als u een hoger risico loopt om glaucoom te ontwikkelen door bijvoorbeeld uw etniciteit, diabetes, uw familiegeschiedenis of leeftijd, is het belangrijk om u regelmatig op glaucoom te laten screenen.

Individuele levensstijlfactoren kunnen ook een rol spelen. Uw risico om glaucoom te ontwikkelen kan effectief verkleind worden door uw bloeddruk niet al te hoog op te laten lopen, door actieve maatregelen te nemen bij slaapapneu en door cortisone behandeling goed te monitoren met uw arts of behandelaar.

Waarschuwingssignalen waar u op moet letten omvatten:

  • Chronische hoofdpijn
  • Wazig zicht
  • Pijn achter het oog
  • Traanogen

Als u één of een combinatie van deze symptomen ervaart, bezoek dan uw oogzorgprofessional of oogarts en vraag naar een glaucoomtest.

Hoe vaak zou u uw oogdruk moeten laten controleren?

Iedereen zou regelmatig een oogcontroles moeten ondergaan, waaronder tenminste eens in de twee jaar een screening voor glaucoom, zeker als u 40 jaar of ouder bent. Het risico op glaucoom is zelfs nog hoger wanneer u de leeftijd van 60 jaar bereikt. Dus bepaal in overleg hoe vaak u zich zou moeten laten screenen door uw oogzorgprofessional.

Als u een bril draagt, wordt er waarschijnljik elke keer dat u uw oogzorgprefessional bezoekt voor een oogmeting, nagegaan of u glaucoom ontwikkelt. Maar als u geen visuele beperking heeft, is het minder waarschijnlijk dat u regelmatig gescreend wordt. Wees u hiervan u hiervan bewust en bezoek regelmatig een oogzorgprofessional bij u in de buurt voor een screening, zelfs als u geen bril draagt.

Als u lijdt aan diabetes, ouder bent dan 60 jaar en er een voorgeschiedenis van glaucoom in de familie aanwezig is, zou u een keer per jaar een screening moeten ondergaan.

Wat gebeurt er tijdens een glaucoomscreening?

Er zijn verschillende manieren om op glaucoom te testen. Uw oogspecialist maakt mogelijk gebruikt van een combinatie van al deze tests.
  • De ZEISS VISUPLAN 500 biedt een eenvoudige glaucoomscreening door middel van een zachte luchtpuf – zonder aanraking en verdoving van het oog.

    De ZEISS VISUPLAN 500 biedt een eenvoudige glaucoomscreening door middel van een zachte luchtpuf – zonder aanraking en verdoving van het oog.

    Dit is de meest voorkomende routinetest die uitgevoerd wordt door oogzorgprofessionals om de druk in het oog te meten. Een instrument genaamd Tonometer blaast een klein luchtstootje tegen het oog en meet de druk. Het is geen pijnlijke of ingrijpende test en neemt slechts een paar minuten in beslag. Desondanks kan het een beetje onwennig aanvoelen.

    Aan de hand van de resultaten van de tonometer kan uw oogzorgprofessional vervolgens een interpretatie maken van de waarden. Hoewel iedereen een unieke oogdruk heeft, geeft de  Glaucoma Research Foundation  aan dat het normale drukbereik tussen 12-22 mm Hg valt. De meeste gevallen van glaucoom worden echter boven de 20 mm Hg gediagnosticeerd.

    Het is goed om te weten dat een oogdrukmeting met behulp van een Tonometer een ruwe indicatie geeft van uw oogdruk op een bepaald moment. Net als met uw bloeddruk, kan uw oogdruk ook variëren tussen metingen.

    Uw oogzorgprofessional kan u voorzien van specifieke informatie over hoe de waarde van de oogdruk geïnterpreteerd worden. Als er iets afwijkend lijkt, moeten ze u doorverwijzen naar een oogarts.

  • Er worden oogdruppels gebruikt om de pupil te verwijden zodat de ogen kunnen worden onderzocht met een oogspiegel (oftalmoscoop) of gefotografeerd door middel van netvlies beeldvorming technologie (fundusfotografie) om de oogzenuw om de oogzenuw uit te vergroten. Als er iets ongewoons aangetroffen wordt, wordt dit nader onderzocht door middel van extra testen.

    Dit kan bijvoorbeeld noodzakelijk zijn als uw oogdrukmeting een hoge oogdruk aangeeft, als uw familie hier een voorgeschiedenis in heeft, of u een risico op glaucoom heeft. Een oogspecialist kan ook een funduscopie uitvoeren als onderdeel van een routinematige controle.

  • Aangezien glaucoom een complexe ziekte is met veel oorzaken en symptomen, kan het zo zijn dat uw oogspecialist ervoor kiest om een combinatie aan uitgebreide onderzoeken uit te voeren. Verdere gespecialiseerde tests die u mogelijk moet ondergaan, zijn onder meer een gezichtsveldtest, fundusbeeldvorming of optische coherentietomografie (OCT) en pachymetrie om de dikte van het hoornvlies te meten.

Glaucoombehandeling

De behandeling van glaucoom is zeer specifiek aangepast aan de persoon en, in tegenstelling tot iets als een cataract operatie, bestaat er geen gestandaardiseerde ideale glaucoombehandeling.

Streefdruk

Na de diagnose zal uw oogspecialist bepalen wat de beste vervolgstappen zijn, afhankelijk van uw persoonlijke situatie. In het algemeen zal de specialist de ideale oogdruk bepalen en proberen om uw oogdruk te behandelen of verlagen om die doelstelling te behalen. Dit kan medisch gedaan worden door middel van oogdruppels of andere medicatie, door middel van een operatie of door een combinatie van beide opties.

Operatiemethoden:

  • Laserchirurgie  – waarbij er een laser wordt gebruikt om de verstopte delen van het trabeculair netwerk open te maken.  
  • Minimaal invasieve glaucoomoperaties  – operaties die uitgevoerd worden met kleine apparaten om micro-incisies te maken om verstopte kanalen te openen of omzeilen. Dit type operatie kan snel uitgevoerd worden, met minimale complicaties en een snel herstel.
  • Operaties met incisie  – waarbij er een insnede wordt gemaakt om het kanaal te openen en de druk te verminderen. Dit omvat trabeculectomie, sclerectomie en viscocanalostomie en canaloplastiek. Neem contact op met uw oogzorgspecialist of oogarts voor meer informatie.  
  • Operatie met tube  – waarbij er een permanent buisje in het oog geplaatst wordt om het kamervocht af te voeren en de druk te kunnen beheren.

In het algemeen zijn de herstelkansen bij glaucoom vrij goed als alle bijdragende factoren goed onder controle gehouden worden. Maar helaas kan bestaande schade aan de oogzenuw niet omgekeerd worden.  

Veranderingen qua levensstijl

Naast een operatie, zal uw oogarts het probleem op holistische wijze behandelen en kan hij of zij bepaalde levensstijlaanpassingen aanraden. Het is belangrijk om uw behandelaar een volledige medische geschiedenis te geven en al uw hobby's en gewoonten te benoemen. Als u bijvoorbeeld yoga doet of een blaasinstrument bespeelt, kan dit invloed hebben op uw oogdruk.

Zoals eerder benoemd, moeten aandoeningen als diabetes mellitus, bloeddrukproblemen (laag en hoog) en chronisch gebruik van medicatie, goed beheerd worden. Stoppen met roken, gezonde eetgewoontes en regelmatige lichaamsbeweging worden ook aangeraden.

Dit artikel is enkel bedoeld om een breed overzicht van glaucoom te geven. Neem altijd contact op met uw arts, oogzorgprofessional of een bevoegde oogheelkundige als u vragen heeft over glaucoom en de diagnose hiervan.

Dr Marissa Willemse (MBChB (UP), FC(Ophth) SA, MMed (UL) is een oogchirurg en uitvoerend lid van de South African Glaucoma Society die bruikbare inzichten aan heeft geleverd voor het schrijven van dit artikel.

Deel dit artikel
  • 1

    Quigley, H A and A T Broman. “The number of people with glaucoma worldwide in 2010 and 2020” British journal of ophthalmology vol. 90,3 (2006): 262-7.

  • 2

    Global Prevalence of Glaucoma and Projections of Glaucoma Burden through 2040. Tham, Yih-Chung et al. Ophthalmology , Volume 121 , Issue 11 , 2081 - 2090
  • 3

      Janey L. Wiggs, Louis R. Pasquale; Genetics of glaucoma, Human Molecular Genetics, Volume 26, Issue R1, 1 August 2017, Pages R21–R27, https://doi.org/10.1093/hmg/ddx184
  • 4

    Choquet, Hélène et al. “A large multi-ethnic genome-wide association study identifies novel genetic loci for intraocular pressure” Nature communications vol. 8,1 2108. 13 Dec. 2017, doi:10.1038/s41467-017-01913-6
  • 5

    Myopia as a Risk Factor for Open-Angle Glaucoma: A Systematic Review and Meta-Analysis Marcus, Michael W. et al. Ophthalmology , Volume 118 , Issue 10 , 1989 - 1994.e2
  • 6

    Quaranta, Luciano et al. “Quality of Life in Glaucoma: A Review of the Literature” Advances in therapy vol. 33,6 (2016): 959-81.