Glaucoom, cataract, AMD, etc.: oogaandoeningen en hoe u deze tijdig opmerkt

Naast een aanval van glaucoom waarbij de intraoculaire druk plots erg snel stijgt, wordt glaucoom alleen opgemerkt nadat het heel wat schade heeft veroorzaakt aan de optische zenuw en/of het netvlies. Typische symptomen zijn tranende ogen en slecht zicht, zoals een kleiner gezichtsveld. Dit is het gebied dat u kunt zien zonder uw hoofd te bewegen. Soms veroorzaakt het defecten in het midden van het gezichtsveld, of gekleurde ringen die verschijnen wanneer u naar heldere lichtbronnen kijkt. Bij bepaalde typen glaucoom ervaren getroffen personen ook een algeheel verlies van scherpte en contrast in hun zicht.

Acuut glaucoom of een glaucoomaanval doen zich voor wanneer er een sterke en plotse toename is van de druk in het betreffende oog. Dit kan gepaard gaan met symptomen zoals rode en 'harde' ogen, oogpijn en hoofdpijn, misselijkheid, overgeven, gefixeerde pupillen (wanneer de pupil niet reageert op licht) en door plots zichtverlies.

Glaucoom is een overkoepelend begrip voor verschillende typen van de aandoening; de meeste types worden gekenmerkt door een hogere intraoculaire druk en/of een circulatiestoornis die de optische zenuw aantast. In zeldzamere gevallen doet glaucoom zich ook voor bij lage intraoculaire druk. Bepaalde risicofactoren zorgen voor een snellere toename van de intraoculaire druk en waarschijnlijk ook voor het voorkomen van één van de types glaucoom. Deze risicofactoren zijn onder andere: suikerziekte, cardiovasculaire aandoeningen, ooginfecties, bijziendheid, talloze behandelingen met cortisone - mogelijke gevallen in de familie en op een leeftijd van 65 jaar of hoger.

Het type glaucoom is bepalend voor de behandeling. Oogdruppels kunnen vaak de intraoculaire druk helpen omlaag te brengen. Met een laserbehandeling of chirurgie kunnen de gewenste resultaten ook worden behaald. Glaucoomchirurgie wordt meestal uitgevoerd onder lokale verdoving.

Acuut glaucoom wordt als medisch noodgeval beschouwd en moet onmiddellijk worden behandeld, omdat dit anders kan leiden tot blindheid. Patiënten krijgen medicatie om de intraoculaire druk te verlagen voordat ze chirurgie ondergaan.

Glaucoom kan niet worden voorkomen. U hebt alleen invloed op de risicofactoren. Wanneer u suikerziekte en cardiovasculaire aandoeningen zoals hoge bloeddruk onder controle houdt, zal dit het risico op glaucoom helpen te beperken.

Afhankelijk van de fase van cataract kunnen de symptomen zich in verschillende mate voordoen. Gebruikelijke symptomen zijn vervagende kleuren en contrasten, problemen met kijken in de schemering of bij slecht licht, meer schittering en minder vermogen om zich aan te passen aan licht en donker. Getroffen personen ervaren een ernstige beperking in zicht: ruimtelijk, dichtbij (bijv. bij lezen) en op een afstand (bijv. bij tv kijken).

Er zijn veel oorzaken van cataract. De meest voorkomende is het natuurlijke verouderingsproces van het oog. Suikerziekte (type 1 en 2), huidaandoeningen zoals neurodermatitis, roken, oogletsels, medicatie (bijv. elk type cortisone), tekort aan voedingsstoffen, chronische ontsteking van het vaatvlies en straling (bijv. UV, röntgen of infrarood) bevorderen allemaal cataract. Cataract kan ook erfelijk zijn. In dit geval zijn er meestal niet-erfelijke factoren, zoals een infectie met mazelen in de baarmoeder.

Cataract kan alleen correct worden behandeld met chirurgie. De troebele lens wordt vervangen door een kunstlens (meestal uit acryl of silicone). De operatie wordt normaal poliklinisch uitgevoerd onder lokale verdoving. Het oog dat het meest getroffen is, wordt eerst behandeld en het andere oog wordt enkele dagen of weken later behandeld, afhankelijk van de snelheid waarmee het geneest.

Leeftijdsgerelateerde cataract is een natuurlijke ontwikkeling en kan dus niet worden voorkomen. Dit is niet het geval wanneer de cataract is veroorzaakt door andere factoren. Er is een verband vastgesteld tussen roken en cataract. Stoppen met roken helpt u dus cataract te voorkomen. De belangrijkste maatregelen voor het voorkomen van suikerziekte zijn een evenwichtig dieet en voldoende slapen en bewegen. Het risico op beschadiging van het oog kan echter worden beperkt door een veiligheidsbril te dragen bij het uitvoeren van gevaarlijke taken (bijv. boren of polijsten). Om schade door UV-straling te voorkomen, moet u altijd een bril dragen met de juiste coating. Wanneer u bijvoorbeeld op vakantie bent of een zonnebank bezoekt, kies dan de juiste zonnebril, en in de bergen een skibril.

Bij droge maculadegeneratie is een deel van het netvlies aangetast, wordt dunner en sterft af. Dit vernietigt fotoreceptorcellen in het midden van het netvlies. Bij natte maculadegeneratie groeien nieuwe bloedvaten van het vaatvlies in de macula, waar dit leidt tot bloedingen en vochtophoping.

Maculadegeneratie kan niet worden genezen, maar dankzij een behandeling kan de progressie vaak worden vertraagd of zelfs gestopt.

Maculadegeneratie kan middels een poliklinische procedure behandeld worden door medicatie in het oog te injecteren (intravitreale injectie), zodat het nieuw gevormde bloedvat wordt teruggeduwd, waardoor de macula weer 'droog' wordt. Aangezien dit geen permanente genezing is, moet de behandeling gedurende een aantal jaar regelmatig herhaald worden.

Maculadegeneratie is een typische leeftijdsgerelateerde oogziekte. Zodra de leeftijd van 55 wordt bereikt, is een regelmatige netvliescontrole aanbevolen. Dit betekent dat er al in een vroege fase behandeld kan worden.

Glasvochttroebelingen kunnen vaak worden opgemerkt door transparante stippen, strepen of vlekken in het gezichtsveld, vooral bij een heldere achtergrond zoals tijdens het lezen of kijken naar de lucht of sneeuw. Ze lijken door de lucht te vliegen, maar volgen je ogen wanneer je ze beweegt. Dit fenomeen wordt ook wel mouches volantes of 'vliegjes' genoemd.

De 'vliegjes' worden normaal veroorzaakt door het natuurlijke verouderingsproces van het glasachtig lichaam (corpus vitreum), dat de meerderheid van de oogbal opvult. Het bevat 98 procent water en 2 procent proteïnecomponenten en bindweefselvezels. Deze bestanddelen zijn normaal gesproken opgelost in water en dus onzichtbaar. Na verloop van tijd krimpt het glasachtig lichaam en wordt het vloeibaar. De collageenvezels klonteren en worden plots troebel. Glasvochttroebelingen zijn een typisch leeftijdgerelateerde oogaandoening. Tweederde van de 65- tot 85-jarigen hebben deze klachten, die vaker voorkomen bij bijziende mensen dan bij verziende mensen of mensen met een goed zicht. Stofwisselingsziekten zoals suikerziekte, een letsel of een kneuzing van het oog kan, net als bepaalde medicatie, ook leiden tot glasvocht.

Ook al zijn de 'vliegjes' vaak vervelend, toch zijn ze meestal onschuldig en is er geen behandeling nodig. Indien de vlekken het zicht en dus de levenskwaliteit aanzienlijk beperken, zijn er behandelingsopties. Zo is er glasvochtverwijdering (vitrectomie), waarbij het glasachtig lichaam gedeeltelijk of volledig wordt verwijderd en het lichaam met een vloeistof of gas wordt opgevuld. Oogartsen raden deze behandeling niet aan door de bijbehorende risico's op blindheid. Een nieuwe en minder riskante procedure is laservitreolyse. Dit is een niet-invasieve procedure om glasvocht te behandelen. Laservitreolyse is een poliklinische behandeling onder lokale verdoving en is zo goed als pijnloos. Er wordt een laser gebruikt om de klonters van het glasachtig lichaam te verpulveren (fotodisruptie). Deze behandeling brengt, vergeleken met glasvochtverwijdering, veel minder risico's en bijwerkingen met zich mee.

Bij de volgende uitzonderingen is een snelle reactie vereist: indien de vlekken plots erger worden of in aantal toenemen, of indien er lichtflitsen verschijnen, kan dit wijzen op een vroege fase van loskomend netvlies. In dit geval moet dit onmiddellijk worden onderzocht door een oogarts. Hetzelfde geldt indien er een groot aantal zwarte vlekken zichtbaar is: indien patiënten plots veel vlekken ziet die lijken op regen of een rookgordijn in hun gezichtsveld, hebben ze mogelijk last van een bloeding in het glasachtig lichaam, wat onmiddellijk door een oogarts moet worden onderzocht, bij voorkeur in een ziekenhuis. Houd er rekening mee dat u een aantal uren na het onderzoek niet met de auto kan rijden omdat de oogarts u normaal gesproken pupilverwijdende oogdruppels zal toedienen.

Tal van verschillende factoren hebben een invloed op de gezondheid van onze ogen en dus ook op het verouderingsproces. Ze omvatten een gezond dieet en een evenwichtige levensstijl. Bovendien moet buitensporige druk op de ogen worden voorkomen, zoals hard wrijven.

Getroffen personen hebben vaak last van hoofdpijn, branderige ogen of algehele oververmoeidheid van de ogen, dat vaak gepaard gaat met een algemeen vermoeid gevoel. Bovendien hebben ze ook last van wazig zicht, geïrriteerde ogen en dubbel zicht.

Bij latent scheelzien zijn de ogen van de patiënt niet helemaal parallel, wat een invloed heeft op hun dieptezicht. De hersenen en oogspieren blijven proberen dubbele beelden te voorkomen, waardoor patiënten erg vermoeid zijn. Tal van verschillende factoren hebben een invloed op het voorkomen van heteroforie: alcoholgebruik, stress, vermoeidheid en psychologische vermoeidheid. Heel veel uren met een computer werken kan ook leiden tot heteroforie.

Latent scheelzien is meestal een symptoom van oververmoeide ogen en wordt vaak niet behandeld. Indien dit leidt tot beperkingen, kan heteroforie worden behandeld met een op maat gemaakte prismabril. Dit compenseert inconsistente perceptie dankzij een speciaal prisma in ten minste één van de brillenglazen. Dit verbetert de mobiliteit en interactie tussen de ogen, waardoor de drager een meer ontspannen en beter zicht heeft.

Hoewel heteroforie niet kan worden voorkomen, kunnen er maatregelen worden genomen om gevolgen te voorkomen, zoals zichtproblemen. Er zijn echter enkele zaken die u kunt doen om gevolgen zoals slecht zicht te voorkomen. Baby's en kleine kinderen moeten regelmatig worden gecontroleerd zodat ze zo snel mogelijk kunnen worden behandeld.

In de meeste gevallen hebben vooral baby's en kleine kinderen te maken met manifest scheelzien. Bij concomitant scheelzien, kunnen de ogen in alle richtingen bewegen, maar zijn ze nog steeds niet gefocust op hetzelfde object. De scheelzienshoek is identiek in alle richtingen.

Concomitent scheelzien is meestal geërfd of veroorzaakt door verziendheid. Andere mogelijke oorzaken zijn visuele beperkingen in één oog of beperkt dieptezicht.

Concomitent scheelzien kan worden behandeld door middel van occlusietherapie. Het gezonde oog wordt enkele uren tot enkele dagen afgedekt om het loensende oog te leren recht te kijken. Het gezichtscenter ontvangt dus de nodige impulsen om goed te worden getraind.

Concomitent scheelzien kan niet worden voorkomen. Er zijn echter enkele zaken die u kunt doen om gevolgen zoals slecht zicht te voorkomen. Baby's en jonge kinderen moeten regelmatig worden gecontroleerd om een behandeling snel op te starten indien nodig.

Bij paralytisch scheelzien werken één of meerdere externe oogspieren of één zenuw plots niet meer. Plotseling zien patiënten dubbel en klagen ze over slecht ruimtelijk zicht, wat vaak gepaard gaat met misselijkheid, hoofdpijn en zelfs duizeligheid. Patiënten worden mogelijk overgevoelig voor licht, hebben 'bevende' of branderige ogen en knipperen zeer vaak. De scheelzienshoek bij scheelzien hangt af van de zichtlijn. Mensen die lijden aan paralytisch scheelzien compenseren dit vaak door hun hoofd te kantelen om de verlamde spier te ontlasten. Ze kantelen met andere woorden hun hoofd tot ze recht zien.

Paralytisch scheelzien wordt vaak veroorzaakt door een letsel, een neurologische ziekte, schade aan een hersenzenuw of een oogspierontsteking. Circulatieaandoeningen of tumoren, bijvoorbeeld in de hersenen of oogkassen, kunnen leiden tot paralytisch scheelzien.

Behandeling van paralytisch scheelzien hangt af van de oorzaak. Eén optie is om het probleem te corrigeren met een bril met prismaglazen die de inconsistente perceptie compenseren dankzij een speciale techniek die werd toegepast op ten minste één van de brillenglazen. Er kan ook een operatie worden uitgevoerd op de getroffen oogspieren en de neurotoxine botulinum kan worden toegediend als behandeling. In sommige gevallen geneest paralytisch scheelzien vanzelf na enkele weken of maanden.

De preventie-optie hangt af van de oorzaak van paralytisch strabisme en zijn te verschillend en divers om hier gedetailleerd te bespreken. Uw oogarts zal u graag een geschikte diagnose voorstellen.

Het hoornvlies van beide ogen wordt dunner en kegelvormig. De steeds grotere vervorming zorgt ervoor dat het zicht verder achteruit gaat. Dit kan wijzen op het begin van een keratoconus indien de afwijking van een patiënt op korte tijd snel verandert. Beide ogen zullen getroffen worden, maar niet altijd even ernstig. De keratoconus kan ontstaan tijdens de kindertijd maar manifesteert zich meestal tussen de 20 en 30 jaar. De ziekteprogressie hangt ook af van persoon tot persoon. Sommige mensen ervaren keratoconus als slechts een licht zichtprobleem, anderen hebben een operatie nodig. Vaak kunnen geen contactlenzen meer worden gedragen. Patiënten in gevorderde stadia van de aandoening klagen over vervormd zicht of ringen rond heldere lichtbronnen, schaduwvorming op voorwerpen, dubbel zicht, hogere gevoeligheid voor licht en beperkt zicht in de schemering of in het donker.

Er is onvoldoende informatie over de oorzaken en risicofactoren van keratoconus ondanks de vele uitgevoerde onderzoeken. De vermoedelijke oorzaken omvatten een slecht werkende schildklier of genetische oorzaak aangezien keratoconus binnen één familie meerdere keren kan voorkomen. Een grote risicofactor voor keratoconus is het hard en vaak wrijven in de ogen gedurende langere tijd, bijvoorbeeld door een allergie.

Behandeling van keratoconus verschilt per geval, maar moet zo snel mogelijk worden opgestart. Indien blijkt dat de schildklier de oorzaak is, kan een behandeling met schildklierhormonen nuttig zijn. In een latere fase is een hoornvliestransplantatie vaak de enige optie.

Mogelijk kan keratoconus niet worden voorkomen, aangezien genetische factoren hier wellicht een rol in spelen. De risicofactoren kunnen echter worden beperkt, en in geval van allergie moeten patiënten zo weinig mogelijk in de ogen wrijven of de oorzaak van de jeuk tegengaan. Dit kan onder andere door verdoving of het nemen van de juiste geneesmiddelen.